Bestaat de Europese hogeronderwijsruimte?

Q&A
- staat voor "quality", "assessment", "questions" en "answers", maar gaat hier over kwaliteitszorg in het hoger onderwijs.
- bestaat uit het Q&Amagazine en de website Q&Azine. Het magazine wordt thematisch ingericht en verschijnt enige malen per jaar, de website is altijd online
- biedt informatie, tips, meningen, voorbeelden en andere inzichten
- is gratis, vrij toegankelijk, interactief en (meestal) Nederlandstalig
- wordt mogelijk gemaakt door de NVAO, maar is van en voor alle bij de kwaliteitszorg betrokken medewerkers, instellingen en organisaties in het hoger onderwijs. Nr. 3: Over de grenzen, apr 2011.

Bestaat de Europese hogeronderwijsruimte?
JA: Ligia Deca (Head of the Bologna Secretariat)
The European Higher Education Area (EHEA) launched in Vienna last year by 47 ministers of higher education does exist.
In fact, EHEA tools have become part of daily life in higher education institutions across this vast territory. However, it sometimes looks as if we need criticism to become aware of the obvious presence of the EHEA. Have we realized our dream - 47 highly diverse, yet comparable, higher education systems that trust each other enough to see significantly higher academic mobility and improved diploma recognition, apart from higher quality and more diverse student bodies at the same time? I would say we did. My arguments? Institutional autonomy, academic freedom and stakeholder participation are just a few traits of the incredibly original European academic democracy which is seen as the cornerstone of the EHEA. At the same time, the EHEA acts as a non-stop debating forum on how these principles can inspire actions for the well-being of students, academic staff and universities themselves. Naturally taking into account the different cultural, social and historical backgrounds. The Council of Europe’s basic values regarding human rights, democracy and the rule of law are also cornerstones for the EHEA, especially since EHEA candidates must adhere to the Council of Europe’s “European Cultural Convention”.
Europe is seen as a continent where quality of higher education seems to be at the heart of every national debate. Although the Bologna Process did not invent the concept of “quality assurance”, it did enshrine a European institutional framework for quality enhancement, while allowing for national specificities. My own country, Romania, serves as an example of the trust these structures have brought about: a university can be assessed by any quality assurance agency listed in EQAR.
Recognition and qualifications frameworks are also quantifiable tools for the existence of the EHEA. The Lisbon Recognition Convention is ratified by almost all EHEA members, while by next year all EHEA countries should have national qualifications frameworks compatible with the Overarching Framework of Qualifications of the EHEA. In addition, an overwhelming majority of the EHEA countries have the European Credit Transfer System (ECTS) in place as an easy transfer unit for personal academic achievement. The “Independent Assessment of the Bologna Process” study clearly states that mobility numbers for students, academics and researchers have increased and the foreseen build-up of an EHEA Mobility Strategy says something about the consolidation of the area in the next decade. I agree that the tools described above might sound more appealing for policy makers or HE researchers than for students and professors, but mobility would be very difficult, if not impossible, without them. Apart from the countless newspaper articles disputing its benefits or investigating its ever increasing number of action lines, external recognition is an interesting indicator for the existence of the EHEA. Julie Bishop, the Australian Minister for Education Science and Training said: that ‘If Australia is not able to maintain alignment with these developments, a significant proportion of the current 32,000 European enrolments in Australian institutions may find other destinations more attractive.’
Finally, I would ask you to make a small imaginary exercise. Try to describe your student or teacher current experience without the aid of the notions mentioned above. Is there someone who doesn’t know any mobile students or that has never seen a quality assessment questionnaire? Is there someone who has never heard of ECTS? If you reach the conclusion that the first descriptors that come to your mind are some of the elements described above, then we can safely assume that the EHEA does exist. Still very much work in progress, but surely a reality.

NEE: Karl Dittrich (voorzitter NVAO)
Tijdens de vele bijeenkomsten over de voortgang van het Bologna-proces in maart 2010, constateerden Europese ministers verantwoordelijk voor het Hoger Onderwijs, dat de European Higher Education Area (EHEA) een feit was. Hun redenering was simpel: bijna alle afspraken uit de Bolognaverklaringen zijn uitgevoerd of in uitvoering genomen.
Het gebeurt wel vaker dat politieke wensen en de weerbarstige werkelijkheid uit elkaar lopen. De EHEA is voor mij een van de meest onthutsende voorbeelden van deze kloof. Het Europese hoger onderwijslandschap is op het eerste gezicht eenvormiger geworden, in de praktijk zijn de verschillen nog vrijwel even groot als vóór de Bologna-verklaring. Toegegeven, de bachelor-masterstructuur lijkt te zijn ingevoerd. Er is sprake van een versteviging van de externe kwaliteitszorg, we hebben kwalificatieraamwerken gekregen en met de invoering van ECTS is een eerste stap gezet om studenten en arbeidsmarkt goed te informeren. Maar, wie beter kijkt, ziet meer.
Kijk maar eens naar de wijze waarop de bachelor-masterstructuur is ingevoerd en de moeilijkheden die vooral grote landen hebben om hun onderwijsstelsels om te vormen. Kijk maar eens naar het ontbreken van serieuze vormen van kwaliteitsbewaking in allerlei Europese landen. Kijk maar eens consolinaar de gebrekkige wijze waarop de kwalificatieraamwerken worden ingevoerd en getoetst. Elk van deze belangrijke en kwaliteitsverhogende maatregelen zijn op een verschillende wijze ingevoerd en getoetst. En dat de nationale overheden het niet zo nauw namen met de waarheid tijdens de invulling van de tweejaarlijkse stock-taking – daar is iedereen die het Europese onderwijs ook maar een beetje kent van overtuigd.
Europa heeft meer tijd nodig
Is dat verrassend? Nee! Is dat erg? Ook niet! De Bologna-verklaring heeft heel wat veranderingen tot stand gebracht. Ik ben erg onder de indruk van de wijze waarop met name een aantal voormalig Oost-Europese landen zich op de implementatie van de Bologna-afspraken heeft gestort. Hun hoger onderwijsstelsels worden in snel tempo klaargemaakt voor de mondialiserende economie. Petje af. We moeten ons echter wel realiseren dat de afspraken en voornemens die de ministers in opeenvolgende conferenties maakten, zo talrijk zijn, dat het onmogelijk is om ze in een tijdsbestek van tien jaar te implementeren! Europa heeft dus meer tijd nodig en zal zich die ook moeten gunnen. De startpositie van de landen is te verschillend, de kwaliteitsverschillen zijn enorm.
Meer en meer mengt Brussel zich niet alleen in discussies, maar probeert het de regie naar zich toe te trekken. Het Europese register, de stimulans om quality labels op te richten, steeds meer gedetailleerde regels over de inhoud van beroepen en dus van het onderwijs dat tot deze beroepen opleidt en steeds meer pogingen tot “Europeanisering”. Het subsidiariteitsbeginsel sla ik hoog aan. Het komt steeds meer onder druk te staan door de pogingen van de EU om, via haar bevoegdheden voor de arbeidsmarkt, het hoger onderwijs aan regels te onderwerpen. Naar mijn overtuiging kan een dergelijke beweging slechts met kwaliteitsverlaging gepaard gaan. Nivellering ligt mijn inziens op de loer: het gemiddelde zal gaan tellen. Voor landen die het moeten hebben van hun kennis, is dat een zeer bedreigende ontwikkeling. Daarom mag wat mij betreft de European Higher Education Area nog even een papieren werkelijkheid blijven!